Dominanta – to wartość w zbiorze danych, która pojawia się najczęściej. W statystyce jest to jedna z miar centralnych tendencji, obok średniej arytmetycznej i mediany. Niekiedy nazywamy tę wartość modą lub wartością modalną, stąd zwykle dajemy jej skrót Mo. Zastosowanie dominanty może być przydatne do szybkiego zrozumienia, która wartość jest najbardziej powszechna w zbiorze danych liczbowych lub opisowych.
Przykładem zastosowania dominanty może być poszukiwanie najlepiej sprzedającej się zabawki w roku przez jakiś sklep. Przyjrzyjmy się miesięcznym zwycięzcom sklepu X, które witać w tabeli 1.
Tabela 1
Przykładowe dane obrazujące dominantę
Miesiąc | Liczba sprzedanych produktów |
Styczeń | Miś |
Luty | Samochodzik |
Marzec | Lalka |
Kwiecień | Lalka |
Maj | Miś |
Czerwiec | Samochodzik |
Lipiec | Klocki |
Sierpień | Lalka |
Wrzesień | Miś |
Październik | Miś |
Listopad | Miś |
Grudzień | Miś |
Dominantą w tym przypadku jest „Miś”, ponieważ ta wartość pojawia się najczęściej w zestawieniu danych sprzedaży. To może wskazywać na to, że „Miś” jest popularnym wyborem klientów lub że istnieją czynniki, które powodują, że ta zabawka jest kupowana częściej od innych np. odpowiednia pora roku, święta o charakterze rodzinnym lub inny czynnik.
Oczywiście nie musimy posługiwać się tabelą aby określić dominantę, gdyż ten sam przykład możemy zobrazować na wykresie, co pozwoli nam zaobserwować iż dominanta jest najwyższym słupkiem lub największym kawałkiem „tortu” na wykresie (rysunek 1).
Rysunek 1
Przykład zobrazowania dominanty na wykresie słupkowym lub kołowym
Należy pamiętać, że dominanta nie musi być pojedynczą wartością w danym zbiorze. W zależności od układu odpowiedzi w badanej próbie, istnieją całkiem spore szanse iż nasze rozkłady będą wyglądały jak na rysunku 2.
Rysunek 2
Rozkład zmiennej z dominantą trzech wartości zmiennej
Jak widać na rysunku 2 jest to rozkład w którym występują najczęściej trzy wartości (4, 6, 8) z całego zbioru możliwych wartości jakie nasza zmienna może przyjmować. W zależności od zmiennej może to wskazywać na różne sytuacje:
1. Zmienna ilościowa – rozkład zmiennej raczej odbiega od rozkładu normalnego.
2. Zmienna rangowa – odpowiedzi 4, 6 i 8 otrzymałyby rangę 1.
3. Zmienna nominalna – kategorie 4, 6 i 8 były najczęstszymi kategoriami w zbiorze danych.
Podsumowując, dominanta jest kolejną wartością tendencji centralnej, zwykle stosowaną dla zmiennych nominalnych (opisowych), jednak nie ogranicza się jedynie do nich. Pozwala nam określić wartości najczęściej występujące w zbiorze danych, jednak ma ograniczoną wartość w sytuacji braków danych. Dlatego w miarę możliwości warto sięgać także po inne statystyki opisowe.